คอรันดัมเป็นแร่ชนิดหนึ่งที่นำมาใช้เป็นอัญมณี มีความสำคัญและได้รับความนิยมสูงในตลาดพลอย เนี่องจากมีสีสันที่หลากหลาย แร่คอรันดัมมีชื่อเรียกตามสีต่างๆ เช่น สีแดงเรียกว่า “ทับทิม” สีน้ำเงินเรียกว่า “ไพลิน” สีเหลืองเรียกว่า “บุษราคัม” สีชมพูแกมส้ม หรือส้มแกมชมพู เรียกว่า “พัดพารัดชา” ในการซื้อขายอัญมณีดังกล่าวจะพิจารณาคุณภาพตามหลัก 4Cs ประกอบด้วย สี (Color) ความสะอาด (Clarity) การเจียระไน (Cut) และน้ำหนัก (Carat Weight) โดยในการพิจารณาคุณภาพอัญมณีนั้น สีเป็นปัจจัยที่สำคัญที่สุด การเปลี่ยนแปลงของสีเพียงเล็กน้อยจะมีผลต่อราคาอย่างมีนัยสำคัญ ในการประเมินคุณภาพสีจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการควบคุมปัจจัยต่างๆ เช่น ชุดมาตรฐานสี อุณหภูมิสีของแสงจากหลอดไฟ สภาพพื้นหลังที่ใช้ในการประเมิน เป็นต้น

        เป็นเวลากว่า 20 ปี สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน) ได้ดำเนินการวิจัยเพื่อจัดทำมาตรฐานสีต่างๆ ของคอรันดัมสำหรับใช้ในการออกใบรับรอง เช่น มาตรฐานทับทิมสีเลือดนกพิราบ มาตรฐานไพลินสีรอยัลบลู และสีคอร์นฟลาวเวอร์บลู มาตรฐานพัดพารัดชา และนอกเหนือจากมาตรฐานสีที่กล่าวมา สถาบันได้จัดทำมาตรฐานสีทับทิมสีใหม่คือ สีแดงตากระต่าย เป็นช่วงสีแดงที่สวยงามแต่อยู่นอกขอบเขตสีแดงเลือดนกพิราบ โดยได้ทำการเปิดตัวเมื่อปี 2564 ในโอกาสเฉลิมฉลองจังหวัดจันทบุรีในฐานะที่เป็นเมืองหลวงแห่งการค้าขายทับทิมของโลก และกระต่ายเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัดจันทบุรีอีกเช่นกัน

ทับทิมสีเลือดนกพิราบ (Pigeon’s Blood Ruby)

        ทับทิมที่ได้รับการยอมรับในตลาดว่าสวยที่สุด คุณภาพดีที่สุด และมีระดับราคาสูงที่สุด คือ ทับทิมสีแดงสดที่เรียกว่า สีแดงเลือดนกพิราบ (Pigeon Blood) ถือเป็นสีที่มีความหายาก และเป็นที่นิยมมาอย่างยาวนาน โดยทับทิมที่จะถูกจัดระดับว่าเป็นสีแดงเลือดนกพิราบนั้น จะต้องเป็นทับทิมธรรมชาติหรือทับทิมที่ผ่านกระบวนการเผาแบบปกติ  เจียระไนแบบเหลี่ยม มีน้ำหนักตั้งแต่ 0.20 กะรัตขึ้นไป และจะต้องมีสีแดงสด ลักษณะสีสม่ำเสมอทั่วหน้าพลอย  

ตัวอย่างทับทิมสีแดงเลิอดนกพิราบ

ไพลินสีรอยัลบลู (Royal Blue Sapphire)

        ไพลินที่ได้รับการยอมรับในตลาดว่าสวยที่สุด คุณภาพดีที่สุด คือ ไพลินสีน้ำเงินสดถึงน้ำเงินเข้มที่เรียกว่า สีรอยัลบลู (Royal Blue) โดยไพลินที่จะถูกจัดระดับว่าเป็นสีรอยัลบลูจะต้องผ่านกฏเกณฑ์เดียวกับทับทิมสีเลือดนกพิราบ ไพลินสีรอยัลบลูมีสีน้ำเงินสดถึงน้ำเงินเข้ม เมื่อมองทางด้านหน้าพลอยจะไม่พบสีน้ำเงินแกมม่วง หรือน้ำเงินแกมเขียวปน

ตัวอย่างไพลินสีรอยัลบลู

ไพลินสีคอร์นฟลาวเวอร์บลู (Cornflower Blue Sapphire)

        ไพลินที่ดั้งเดิมมาจากแคว้นแคชเมียร์จัดเป็นไพลินที่มีสีสวย คุณภาพดี คือ ไพลินสีคอร์นฟลาวเวอร์บลู (Cornflower Blue Sapphire) มีสีน้ำเงินสด สามารถที่จะมีสีแกมม่วงได้เล็กน้อย นอกจากนี้ ลักษณะเด่นคือ มีลักษณะคล้ายกำมะหยี่ที่เกิดจากการกระจายตัวของแสงเมื่อกระทบกับมลทินคล้ายฝุ่นภายในพลอย โดยไพลินที่จะถูกจัดระดับว่าเป็นสีคอร์นฟลาวเวอร์บลูจะต้องผ่านกฏเกณฑ์เดียวกันกับไพลินสีรอยัลบลู ไพลินจากแหล่งอื่นที่มีสีดังกล่าวสามารถจัดเป็นสีคอร์นฟาวเวอร์บลูได้เช่นกัน

ตัวอย่างไพลินสีคอร์นฟลาวเวอร์บลู

ทับทิมสีตากระต่าย (Rabbit’s Eye Ruby)

        ทับทิมที่เป็นที่รู้จักในตลาดมาอย่างยาวนาน จัดว่าสวย คุณภาพดี คือ ทับทิมช่วงสีแดงอมชมพู ที่เรียกว่า สีตากระต่าย (Rabbit’s Eye) มีช่วงสีที่แตกต่างจากสีแดงเลือดนกพิราบ สถาบันได้จัดทำมาตรฐานสีแดงตากระต่ายซึ่งเป็นที่นิยมในตลาด หากแต่ยังไม่มีชื่อทางการค้าให้เป็นที่รู้จักในวงกว้าง มาตรฐานสีดังกล่าวมีที่มาจากความต้องการที่จะเฉลิมฉลองจังหวัดจันทบุรีในฐานะ “นครอัญมณี” และเป็นศูนย์กลางการค้าทับทิมของโลก อีกทั้งจันทบุรีเป็นที่รู้จักในอีกชื่อว่า “เมืองกระต่าย” เนื่องจากมีตราสัญญลักษณ์ประจำจังหวัดเป็นรูปกระต่าย ทั้งนี้ ทับทิมที่จะถูกจัดระดับว่าเป็นสีแดงตากระต่าย จะต้องผ่านกฏเกณฑ์เดียวกับทับทิมสีแดงเลือดนกพิราบ แต่จะมีช่วงสีที่แตกต่างกัน โดยมีช่วงสีแดงถึงแดงแกมชมพู และมีความสดอยู่ในช่วงปานกลาง

ตัวอย่างทับทิมสีตากระต่าย

พัดพารัดชา (Padparadscha)

        พัดพารัดชาเป็นหนึ่งในพลอยหายากที่นักสะสมพลอยมีความต้องการเก็บไว้เป็นตัวอย่าง พลอยพัดพารัดชามีช่วงสีชมพูแกมส้ม ส้ม-ชมพู ส้มแกมชมพู ถือเป็นช่วงสีที่หายากมากในธรรมชาติ คำว่า “พัดพารัดชา” มีที่มาจากคำว่า “Padmaraga” เป็นคำในภาษาสิงหล หมายถึง สีของดอกบัว ทั้งนี้ อ้างอิงจากงานวิจัยของสถาบัน พลอยที่จะเรียกว่าพัดพารัดชา จะต้องมีสีอยู่ในช่วงที่กำหนด เป็นพลอยที่มีสีตามธรรมชาติ หรือเป็นพลอยที่ผ่านการปรับปรุงคุณภาพด้วยความร้อนแบบปกติเท่านั้น และจะต้องไม่มีการเติมธาตุเบริลเลียม สีมีความสม่ำเสมอเมื่อมองด้านหน้าพลอย รวมทั้งสีไม่มีการเปลี่ยนแปลงเมื่อผ่านการตรวจสอบความคงทนของสี

ตัวอย่างพัดพารัดชา

ฝ่ายตรวจสอบอัญมณี

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)