มรกตเป็นอัญมณีสีเขียวที่รู้จักกันมาตั้งแต่สมัยอียิปต์ โดยเหมืองคลีโอพัตราเป็นเหมืองอัญมณีมรกตที่เก่าแก่ที่สุดในโลก ทั้งนี้ มรกต เป็น 1 ใน 4 อัญมณีที่ได้รับความนิยมสูงสุด ซึ่งประกอบด้วยเพชร ทับทิม ไพลิน และมรกต เชื่อกันว่าอัญมณีมรกตนำมาซึ่งโชคลาภ ความร่ำรวย มีอำนาจปกป้องคุ้มครองผู้สวมใส่ให้พ้นจากสิ่งชั่วร้ายต่าง ๆ รวมถึงเป็นสัญลักษณ์ของความรักที่สมหวังและมั่นคงอีกด้วย

            มรกตเป็นแร่ในตระกูลเบริลที่มีสีเขียวมีลักษณะโปร่งแสงถึงโปร่งใส มีความแข็ง 7.5 – 8.0 ตามสเกลของโมห์ แต่แตกง่ายเพราะมีรอยร้าวภายในค่อนข้างมาก จึงต้องมีการปรับปรุงคุณภาพ นับเป็นอัญมณีพลอยที่มีการปรับปรุงคุณภาพมากที่สุด โดยนิยมใส่สารเพื่อช่วยบดบังรอยแตก เช่น น้ำมันพืช น้ำมันจากแร่ และยางสนธรรมชาติที่เรียกว่า Canada Balsam เป็นต้น แหล่งมรกตที่สำคัญของโลกในปัจจุบันอยู่ที่โคลอมเบีย บราซิล แซมเบีย และซิมบับเว นอกจากนี้ยังพบมรกตได้ในไนจีเรีย อัฟกานิสถาน และรัสเซีย เป็นต้น

            ในปัจจุบัน (ปี 2020) ราคาเฉลี่ยมรกตธรรมชาติอยู่ที่ราว 169 ดอลลาร์สหรัฐต่อกะรัต โดยมรกตจากเขตมูโซในโคลอมเบียจะมีราคาแพงที่สุดในโลก เพราะมีสีเขียวสดค่อนข้างใส ถือเป็นสีที่สวยเป็นที่นิยมมากที่สุดในโลก โดยมีราคาเริ่มตั้งแต่ 200 ดอลลาร์สหรัฐไปจนถึง 18,000 ดอลลาร์สหรัฐต่อกะรัต ขึ้นอยู่กับคุณภาพของพลอยนั้น ในขณะที่มรกตสังเคราะห์จะมีราคาถูกกว่ามาก ซึ่งมรกตสังเคราะห์ที่มีคุณภาพดีที่สุดจะมีราคาสูงสุดอยู่ที่ 350 ดอลลาร์สหรัฐต่อกะรัต อย่างไรก็ดี มรกตสังเคราะห์เป็นอัญมณีสังเคราะห์ที่มีมูลค่าสูงที่สุดในกลุ่มอัญมณีสังเคราะห์ทั้งหมด เนื่องจากกระบวนการที่ใช้ผลิตมรกตสังเคราะห์นั้นซับซ้อนและใช้เวลามาก โดยมรกตของโคลอมเบียขนาด 3 กะรัต จะมีราคาสูงกว่าเพชรโคลอมเบียขนาด 1 กะรัต 3 เม็ดที่มีคุณภาพเท่ากันถึง 6 เท่า ทั้งนี้ Konrad Henn กรรมการผู้จัดการของบริษัท Karl Faller e.K., ซึ่งเป็นบริษัทผู้ค้าอัญมณีรายใหญ่ของเยอรมนี ได้ประเมินว่ามูลค่าของมรกตคุณภาพดีเพิ่มขึ้นเฉลี่ยราว 10 – 20% ต่อปี

            มรกตมักนิยมเจียระไนเป็นรูปสี่เหลี่ยมที่เรียกว่า เหลี่ยมมรกต (emerald cut)  หากมรกตมีตำหนิมลทินมากและมีเนื้อทึบ มักเจียระไนเป็นแบบหลังเบี้ย สำหรับการเลือกซื้อมรกตควรพิจารณาและมีข้อควรระวัง ดังนี้

                1) สี  สีที่ดีคือเขียวเข้มปานกลางถึงเขียวเข้ม สดใส ติดเหลืองหรือน้ำเงินเพียงเล็กน้อย สีสม่ำเสมอทั่วทั้งเม็ด มีประกายนุ่มนวลเหมือนกำมะหยี่

                2) ความโปร่งใส มรกตที่ดีต้องมีความโปร่งใสซึ่งจะทำให้ดูมีประกายและมีสีสัน แต่หากมีความโปร่งใสน้อยจะทำให้สีแลดูทึบ ไม่สวยงาม

                3) ความใสสะอาด มรกตส่วนใหญ่จะมีมลทินและตำหนิ ดังนั้นการหาซื้อมรกตที่ไม่มีมลทินเลยจึงเป็นไปได้ยาก ซึ่งหากมรกตมีมลทินมากเกินไปก็จะส่งผลต่อความสวยงามและความคงทนด้วย ถ้ามรกตชิ้นไหนมีความใสจนไร้ตำหนิ อาจเป็นของปลอม โดยตำหนิส่วนใหญ่ที่เกิดขึ้นมักมีลักษณะคล้ายกิ่งไม้ หรือรากไม้

                4) การเจียระไน มรกตส่วนใหญ่มักเจียระไนแบบเหลี่ยมมรกต (emerald cut) หรือที่เรียกว่า เหลี่ยมชั้น มรกตที่ดีควรมีการเจียระไนที่ได้สัดส่วนสวยงาม มีความสมดุล ซึ่งจะสังเกตได้จากความมีประกายสวยสดงดงาม หากสัดส่วนสมดุลดีจะทำให้มีประกายสูงและมีสีสวยงามไปด้วย

ภาพ: https://rauantiques.com

            อย่างไรก็ตาม การเลือกซื้อมรกตควรตรวจสอบให้แน่ใจว่าเป็นมรกตธรรมชาติ โดยเลือกซื้อจากร้านหรือแหล่งที่เชื่อถือได้ และควรผ่านการตรวจสอบจากหน่วยงานที่มีมาตรฐานสากลเสียก่อน