แซมเบียได้ประกาศใช้กฎหมายใหม่เพื่อกลับมาจัดเก็บภาษีส่งออกอัญมณีในอัตราร้อยละ 15 โดยมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2568 เป็นต้นไป ผ่านการออกพระราชกำหนด ฉบับที่ 88 พ.ศ. 2567 ว่าด้วยการยกเลิกการยกเว้นภาษีศุลกากรและสรรพสามิต (อัญมณี) (ภาษีส่งออก) ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อการค้ามรกตในประเทศ

        บริษัท Gemfields ซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นรายใหญ่ร้อยละ 75 ในเหมือง Kagem Mining Limited อันเป็นเหมืองมรกตที่ใหญ่ที่สุดในโลก ได้รับผลกระทบโดยตรงจากนโยบายดังกล่าว โดยรัฐบาลแซมเบียถือหุ้นส่วนที่เหลือร้อยละ 25 ผ่านบรรษัทพัฒนาอุตสาหกรรม

ภาพมรกต จาก https://www.professionaljeweller.com/zambia-15-export-duty-on-emeralds/

        การจัดเก็บภาษีส่งออกในอัตราใหม่นี้ เมื่อรวมกับภาษีค่าภาคหลวงที่มีอยู่เดิมร้อยละ 6 ส่งผลให้ Kagem ต้องจ่ายภาษีจากรายได้รวมถึงร้อยละ 21 (ไม่นับรวมภาษีนิติบุคคลอีกร้อยละ 30) ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับประเทศ

ผู้ส่งออกมรกตรายใหญ่อื่นๆ พบว่า บราซิล จัดเก็บภาษีจากรายได้เพียงร้อยละ 2 ในรูปของค่าภาคหลวง โคลอมเบีย จัดเก็บภาษีรวมร้อยละ 2.5 แบ่งเป็นค่าภาคหลวงร้อยละ 1.5 และเงินสมทบกองทุนมรกตแห่งชาติร้อยละ 1

        ทั้งนี้ ในปี พ.ศ. 2566 ช่วงที่ยังไม่มีการจัดเก็บภาษีส่งออก Kagem ได้จ่ายภาษีให้รัฐบาลแซมเบียคิดเป็นร้อยละ 31 ของรายได้ ในรูปแบบของค่าภาคหลวง ภาษีนิติบุคคล และเงินปันผล

        ย้อนกลับไปในต้นปี พ.ศ. 2562 รัฐบาลชุดก่อนได้เคยประกาศใช้ภาษีส่งออกร้อยละ 15 นี้มาก่อน แต่ภายหลังได้มีการพักใช้ในช่วงปลายปีเดียวกัน โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2563 อย่างไรก็ตาม การกลับมาจัดเก็บภาษีในครั้งนี้เกิดขึ้นโดยไม่มีการแจ้งเตือนหรือการปรึกษาหารือกับภาคอุตสาหกรรมล่วงหน้า

        รัฐบาลแซมเบียได้ออกมาตรการเพิ่มเติมในหลายภาคส่วนของเศรษฐกิจเพื่อเพิ่มรายได้ของประเทศในปี พ.ศ. 2568 ในส่วนของ Gemfields กำลังดำเนินการเจรจากับรัฐบาลเพื่อขอให้พิจารณายกเว้นหรือยกเลิกภาษีส่งออกดังกล่าว โดยคำนึงถึงผลกระทบต่อความยั่งยืนของอุตสาหกรรมและความน่าสนใจในการลงทุน

        ทั้งนี้ หากพิจารณาจากปริมาณการผลิต แซมเบีย เป็นแหล่งผลิตมรกตเป็นอันดับ 3 ของโลก รองจากบราซิล และโคลอมเบีย การเก็บภาษีส่งออกดังกล่าวจะทำให้มรกตของแซมเบียสูญเสียความสามารถในการแข่งขันในตลาดโลกและหากราคาสูงขึ้นจากต้นทุนด้านภาษี ผู้บริโภคก็อาจหันไปนิยมมรกตในแหล่งอื่นทดแทนเพิ่มขึ้น  

จัดทำโดย นายพุทธิพร วิชัยดิษฐ

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน) 

มกราคม 2568