‘ปลา’ สิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำซึ่งมีความสัมพันธ์กับมนุษย์มาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ดังปรากฎในหลักฐานทางโบราณคดีต่างๆ อาทิ ภาพเขียนสีรูปปลาอายุกว่า 3,000 ปี ณ อุทยานแห่งชาติผาแต้ม จังหวัดอุบลราชธานี เป็นต้น ซึ่งนอกจากประโยชน์ในด้านการเป็นแหล่งอาหารแล้ว มันยังมีความสำคัญในฐานะสัญลักษณ์ทางความเชื่อซึ่งเกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ ศาสนา และอารยธรรมของมนุษย์ในทุกมุมโลก

        ตัวอย่างของความเชื่อในยุคโบราณอันเกี่ยวกับปลา ได้แก่ ชาวนครบาบิโลน^* เชื่อว่า ปลาคือสัญลักษณ์แห่งชีวิตและความสุข ด้านชาวสแกนดิเนเวียเชื่อว่ามันคือสัญลักษณ์แห่งความมุ่งมั่น ขณะที่ชาวเคลต์เชื่อว่าปลาคือสัญลักษณ์ของความรู้ และสติปัญญา เป็นต้น 

        ในวัฒนธรรมความเชื่อของชาวจีน ปลาเป็นสัตว์มงคล เนื่องจากคำว่า “หยู” (鱼) ซึ่งแปลว่า ปลา ออกเสียงคล้ายกับคำว่า “หยู” (余) ที่มีความหมายว่า “มีเหลือ” ดังนั้น ชาวจีนจึงถือว่าปลาเป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ และความมั่งคั่งร่ำรวย

ต่างหูทอง 3 กษัตริย์ รูปปลา ทำจากทอง 18 กะรัต ประดับอัญมณีเพชร

เครื่องประดับโดย: Bvlgari

        ขณะที่ชาวญี่ปุ่นเชื่อว่ามีปลาดุกขนาดมหึมาชื่อว่า ‘นะมะสุ’ นอนหลับใหลอยู่ใต้เกาะญี่ปุ่น โดยทุกครั้งที่เจ้าปลาดุกยักษ์นี้ขยับตัวจะทำให้เกิดแรงสั่นสะเทือนและเกิดเป็นแผ่นดินไหว นอกจากนี้ ยังมีปลาอีกชนิดหนึ่งซึ่งมีความสำคัญกับวัฒนธรรมของชาวอาทิตย์อุทัย นั่นคือ ‘ปลาคาร์ฟ’ ชาวญี่ปุ่นเชื่อว่าปลาคาร์ฟเป็นสัญลักษณ์แห่งความสุข และความโชคดี เราจึงมักพบเห็นปลาคาร์ฟตัวโตหลากสีแหวกว่ายอยู่ในน้ำตามสถานที่ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นบ้านเรือน วัดวาอาราม หรือศาลเจ้า ทั้งยังปรากฎอยู่ตามสิ่งของต่างๆ อาทิ รูปภาพ จานชาม และธงรูปปลาคาร์ฟ อีกด้วย 

เข็มกลัดที่ออกแบบเป็นปลาคาร์ฟ  ประดับด้วยเพชรและพลอยสี

เครื่องประดับโดย: Graff

จี้ที่ออกแบบเป็นรูปปลา ประดับด้วยอัญมณีเพชรและพลอยสี

เครื่องประดับโดย: Chopard

        นอกจากจะมีความหมายที่สื่อถึงความเป็นมงคลต่างๆ แล้ว ปลายังเคยถูกใช้เพื่อการแสดงออกเชิงสัญลักษณ์ หรือเป็นโค้ดลับสำหรับการแสดงตัวตนอีกด้วย เมื่อราว ค.ศ. 100 - ค.ศ. 310 ซึ่งเป็นยุคที่อาณาจักรโรมันเรืองอำนาจ การเป็นชาวคริสเตียนถือเป็นเรื่องผิดกฎหมายอย่างร้ายแรงซึ่งจะต้องถูกจับและประหารชีวิต ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยในชีวิต คนกลุ่มนี้จำเป็นต้องซ่อนและอำพรางตัวให้รอดพ้นจากสายตาของทหารโรมัน 

สัญลักษณ์รูปปลาของชาวคริสเตียน

ภาพจาก: Pinterest

จี้รูปปลาอิคตุส ทำจากทองสีชมพู 14 กะรัต

ภาพจาก: Pinterest

          นอกจากนี้ ปลา ยังเป็นสัญลักษณ์ประจำราศีมีน (Pisces) จักรราศีสุดท้ายตามตำราโหราศาสตร์ตะวันตก ซึ่งมีสัญลักษณ์เป็นรูปปลา 2 ตัว อีกด้วย 

*บาบิโลน (Babylon) คือนครโบราณในยุคเมโสโปเตเมีย (Mesopotamia) มีอายุอยู่เมื่อราว 1,800-600 ปีก่อนคริสตกาล ปัจจุบันคือส่วนหนึ่งของประเทศอิรัก