เพชรคัลลิแนน (Cullinan Diamond) เป็นหนึ่งในเพชรที่มีชื่อเสียงและทรงคุณค่าที่สุดในโลก ทั้งในแง่ของประวัติศาสตร์ ความงาม และขนาดอันมหึมา เพชรดิบก้อนนี้ถูกค้นพบในปี ค.ศ. 1905 ที่เหมืองพรีเมียร์ (Premier Mine) ใกล้เมืองพริทอเรีย ประเทศแอฟริกาใต้ และได้รับการตั้งชื่อว่า "คัลลิแนน" ตามชื่อของ Sir Thomas Cullinan เจ้าของเหมืองในขณะนั้น ซึ่งไม่มีใครคาดคิดว่าจะพบเพชรที่มีขนาดใหญ่แบบนี้ในธรรมชาติ คัลลิแนนมีน้ำหนักถึง 3,106 กะรัต (หรือประมาณ 621.35 กรัม) และถือเป็นเพชรดิบที่ใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยมีการค้นพบจนถึงปัจจุบัน

การขุดพบ

        ในวันที่ 26 มกราคม ค.ศ. 1905 ขณะคนงานในเหมืองพรีเมียร์กำลังตรวจตราสภาพภายในเหมืองตามปกติ เขาได้สังเกตเห็นประกายวาวจากบางสิ่งที่ฝังอยู่ในผนังหิน เมื่อหยิบขึ้นมาตรวจสอบก็พบว่า เป็นเพชรก้อนมหึมา ในตอนแรกหลายคนยังไม่เชื่อสายตาตัวเอง เพราะขนาดที่ใหญ่โตผิดปกติ ทำให้เพชรก้อนนี้ถูกเก็บรักษาไว้ภายใต้การคุ้มกันอย่างแน่นหนา เนื่องจากมีคุณค่ามหาศาล

การขายและการมอบให้ราชวงศ์อังกฤษ

        หลังจากการค้นพบ รัฐบาลทรานส์วาล (Transvaal) ซึ่งปกครองพื้นที่เหมืองในขณะนั้น ได้ตัดสินใจซื้อเพชรคัลลิแนนในราคา 150,000 ปอนด์สเตอร์ลิง (คิดเป็นมูลค่าหลายสิบล้านปอนด์ในปัจจุบัน) และมอบเป็นของขวัญแด่สมเด็จพระเจ้ากษัตริย์เอ็ดเวิร์ดที่ 7 แห่งสหราชอาณาจักร เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของความจงรักภักดีในช่วงที่ทรานส์วาลกลับเข้ามาอยู่ภายใต้การปกครองของจักรวรรดิอังกฤษ ทั้งนี้ การส่งมอบเพชรนั้นมีการวางแผนอย่างซับซ้อน เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกโจรกรรม โดยเพชรจริงถูกส่งทางเรือที่ไม่เปิดเผยข้อมูล ขณะที่มีการจัดขบวนส่งของปลอมพร้อมการอารักขาอย่างเข้มงวดเพื่อเบี่ยงเบนความสนใจ

การแบ่งชิ้นเพชร 

        ต่อมาในปี ค.ศ. 1908 เพชรคัลลิแนนถูกส่งไปยังบริษัทเพชรชื่อ ดังของเนเธอร์แลนด์ “Royal Asscher” ที่เมืองอัมสเตอร์ดัม เพื่อดำเนินการเจียระไน โดยมีการศึกษารูปร่างและโครงสร้างภายในของเพชรอย่างละเอียดเป็นเวลาหลายเดือน ในที่สุดเพชรคัลลิแนนถูกแบ่งออกเป็น 9 ชิ้นหลัก และ 96 ชิ้นย่อย โดยมีชื่อเรียกและมูลค่าทางประวัติศาสตร์ที่ต่างกัน ซึ่งชิ้นที่มีชื่อเสียงที่สุด ได้แก่

         Cullinan I หรือ Great Star of Africa: หนัก 530.2 กะรัต เป็นเพชรเจียระไนที่ใหญ่ที่สุดในโลกในขณะนั้น ปัจจุบันประดับอยู่บนหัวไม้เท้าประจำตำแหน่งของราชวงศ์อังกฤษ (Sovereign’s Sceptre with Cross) ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่หอคอยแห่งลอนดอน (Tower of London) และประเมินมูลค่าประมาณ 400 ล้านดอลลาร์สหรัฐ 

         Cullinan II หรือ Second Star of Africa: หนัก 317.4 กะรัต ประดับอยู่บนมงกุฎอิมพีเรียลของอังกฤษ (Imperial State Crown) ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่หอคอยแห่งลอนดอน (Tower of London) และประเมินมูลค่าประมาณ 200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ 

         Cullinan III – IX: เพชรชิ้นรองลงมาถูกใช้ประดับในเครื่องประดับราชวงศ์ เช่น เข็มกลัด ต่างหู แหวน และจี้ ซึ่งเพชรเหล่านี้มีน้ำหนักตั้งแต่ประมาณ 4 – 94 กะรัต และส่วนใหญ่อยู่ในการครอบครองของราชวงศ์อังกฤษ โดยบางชิ้นถูกใช้ในการประดับเข็มกลัดหรือสร้อยพระศอของควีนเอลิซาเบธที่ 2 และประเมินมูลค่ารวมมากกว่า 100 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

        หากรวมมูลค่าทั้งหมดของเพชรที่เจียระไนจากคัลลิแนนที่มีทั้งหมด 105 ชิ้นที่ได้จากการเจียระไนเพชรคัลลิแนน มีมูลค่ารวมกันในปัจจุบันมากกว่า 700 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือประมาณ 22,904 ล้านบาท (อัตราแลกเปลี่ยนจากธนาคารแห่งประเทศไทย ณ วันที่ 6 มิถุนายน 2568 1 ดอลลาร์สหรัฐ = 32.72 บาท) 

        เพชรคัลลิแนนไม่ใช่เพียงอัญมณีล้ำค่าที่สุดในโลก แต่ยังเป็นสัญลักษณ์ของอำนาจ ประวัติศาสตร์ และความสัมพันธ์ทางการเมืองระหว่างอังกฤษกับอาณานิคมในยุคล่าอาณานิคม ความงดงามและขนาดที่มหึมา จนทำให้เพชรนี้กลายเป็นที่จดจำตลอดกาล แม้จะผ่านมากว่าศตวรรษแล้วก็ตาม

        หมายเหตุ : เมื่อปีที่ผ่านมา ได้มีการค้นพบเพชรที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก โดยมีชื่อว่า “Motswedi” แปลว่า “น้ำพุ” หรือ “กระแสน้ำใต้ดินที่ไหลขึ้นมาเพื่อนำพาชีวิตและความมีชีวิตชีวา” ในภาษาท้องถิ่นเซตสวานา ทั้งนี้ เพชรนี้ยังไม่ได้มีการขายหรือแบ่งชิ้น ซึ่งเป็นที่น่าติดตามเป็นอย่างยิ่งว่า Motswedi จะสร้างประวัติศาสตร์ของตัวเองอย่างไร

ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

กรกฎาคม 2568